Cambrai

De baarmoeder van Madame

Ergens in juli of augustus 1901 bereikt een spermacel van de heer Torma de baarmoeder van Madame, met hoofdletter, zoals Julien Torma het in zijn eigen woorden weergeeft (Premiers écrits, p. 40). In de bundel Porte Battante heet het: ‘Si belle que vous soyez Madame / vous n’êtes pas si belle que nos vits’ (p. 363), zoals bij Andre Gide in Le Voyage d’Urien (Paris: Librairie de l’Art indépendant 1893) te lezen is: ‘Si belle que vous soyez, Madame, vous n'êtes pas si belle que nos vies’. Madame is in de 17e en 18e eeuw de officiële naam van de echtgenote van de oudste broer van de Franse koning. Op 6 april 1902 volgt de geboorte van Julien Torma in Cambrai. Al op jonge leeftijd verliest Julien zijn vader. Hij heeft geen herinneringen aan de man die in 1903-1904 komt te overlijden. Zijn moeder hertrouwt met meneer Crabert of Kraber. Over een gelukkige of ongelukkige jeugd geen woord, geen eerste herinnering. Als in 1907 ook de moeder van Julien sterft en Julien wees wordt, blijft hij bij zijn stiefvader wonen (hij blijft volgens de bronnen bij zijn beau-père wonen; in het Frans betekend dit zowel schoonvader als stiefvader; van een incestueuze relatie met de dochter van de heer Crabert is in de bronnen niets overgeleverd). In Klaus Ferentschik’s ‘Pataphysik. Versuchung des Geiste is erroneus te lezen: ‘Er kam am 6. April 1902 im französischen Cambrai auf der Welt und wuchs, nach der frühen Verlust der Eltern, bei seine Großeltern auf.’ (p. 225) In de Nouvelle Revue Française van 1 november 1970 weet Henri Thomas te melden: ‘On sait que Julien Torma est né à Roubaix en 1908’ hetgeen zijn affaire van Max Jacob rond 1919 tot een pedofiele zaak zou maken en zijn eerste publicatie, La Lampe obscure, in februari 1920 tot een klein mirakel door weinig elfjarigen geëvenaard. Uitgangspunt van Torma’s ’Patafysica is echter dat alle beweringen gelijkwaardig zijn.

Cambrai

Cambrai, zijn geboorteplaats, is vooral bekend door de snoepjes met de naam bêtises de Cambrai en de vele cichorei-fabrieken die in het begin van de twintigste eeuw ruimhartig reclameplaatjes in de verpakkingen verspreiden, zoals die van Arlatte & cie Chicorée, Casiez-Bourgeois, Chicorée “A la Ménagère” van Duroyon & Ramette en niet in de laatste plaats de surrogaatkoffie van “Teka”, gefabriceerd door O. Decupère et Cie. In Parijs is de place Cambrai een soort nulle-part, nadat het plein rond 1856 werd geherstructureerd, afgebroken en verdween van de plattegrond om plaats te maken voor de place Marcelin Berthelot (5e arr.). Torma laat de kunst de kunst, verwerpt het schrijven van zwaarwichtige litteratuur, de zaak is ontploft, wat rest is het spel als spel, wel een spel dat niet lichtzinnig opgepakt mag worden (Julien Torma, p. 39). De taal moet vernietigd worden met behulp van de taal, de taal moet ontdaan worden van de suggestie dat een realiteit beschreven kan worden, wat rest is het toeval en woorden die een oneindige reeks betekenissen kunnen hebben. Het woord trommel is een slaginstrument, een visnet maar ook een Vlaams woord voor trosje (een trommel pruimen), het trosje is etymologisch te herleiden tot het Friese trom en ‘in ’t 1. turma, ital. torma, menigte.’ Een trommeling is een ‘rossing, slaag: iemand eene trommeling geven’ en trommelwater is ‘de waterzucht (omstr. van Brussel).’ Spiegelingen of anagrammen, waarin door de toevoeging van een extra letter de betekenis kantelt, door het gebruik van een mannelijk of vrouwelijk lidwoord de lezer tussen een biertje (le bière) en de doodskist (la bière) in een niemandsland achter blijven. ‘Mon père est maire de Mammaire, et mon frère est masseur’; ‘faire votre corridor’. De Chicorée – ‘de ta mère’ komt terug in de Voyage en Grèce (p. 264), een klassiek taalgrapje:

Le paysan et la chicorée.

Sais-tu pourquoi tu dois le respect à la chicorée? disait un plaisant à un paysan fort stupide. — Non, répondit celui-ci. — Eh bien! c’est parce qu’elle est amère (ta mère). — C’est ma fin’vrai : je ne l’aurais jamais cru. « Le même paysan, voulant faire preuve d’esprit, fit la même question à un de ses voisins, qui confessa son ignorance « Eh bien! imbécile, reprit l’autre, c’est parce qu’elle est votre mère.