Hebban olla vogala

De Nederlandse taal is in een bevoorrechtte positie, het oudste bekende geschreven zinnetje in deze taal is een teken van groot patafysisch observatievermogen van de schrijver: “Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu wat unbidan we nu”. Deze zin is een gedeelte uit een gedicht dat een jonge man op het laatste schutblad van een manuscript neer krabbelde, geschreven in de tweede helft van de 11de eeuw, misschien om zijn pen te testen. K. Schippers geeft de volgende vertaling:

Iedereen doet het met iedereen,
behalve ik en jij,
komt er nog wat van?

De zin, of zo men wil, het gedicht, bevat een waarneming die tot verwondering leidde. Iedereen doet iets, behalve jij en ik. Deze observatie doet denken aan de leer van de clinamen, zoals deze door Epikouros uiteengezet is. Met de introductie van de zgn. ‘declinatie’ gaf Epikouros een definitie aan de idee dat atomen in de oneindige lege ruimte in principe allemaal dezelfde valbeweging maken met dezelfde snelheid. Zij kunnen echter volkomen willekeurig, spontaan en onverwacht plotse afwijkingen van hun baan, wat leidt tot botsingen, vervlechtingen, turbulenties en wervelingen.

De Vlaamse monnik die dit gedicht schreef was doordrongen van de fascinerende zijde van het specifieke, en legt in zijn korte gedicht de nadruk op de uitzondering die zijn leven beheerste. Hij begreep dat het doel niet bereikt kan worden door generalisering. Door te zoeken naar het specifieke, (hij stelde eerst het algemene ‘iedereen’ als regel, maar formuleerde daarop de uitzondering: ‘behalve jij en ik’) kan men voor elk voorval een wet, een wet van het specifieke opstellen. De 'Patafysica plaatst ieder voorval en elke zaak niet in het kader van het algemene (en verdrukt dan de uitzondering achter witsel), maar plaatst de uitzondering in het voetlicht.



B.D.
Régent de Navigation Épigéenne